ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ήταν Ιούνιος του 2017 όταν θέλησα να ασχοληθώ με τον εθελοντισμό. Έχοντας μόλις τελειώσει την πρώτη λυκείου και χωρίς την δυνατότητα να βρω δουλειά στην περιοχή μου λόγω ηλικίας, ένιωσα την ανάγκη να εξαντλήσω την ενέργεια μου δημιουργικά, όχι μόνο στις εξόδους μου. Μία σύντομη αναζήτηση στο διαδίκτυο με οδήγησε σε μία λίστα εθελοντικών ομάδων στην περιφέρεια Αττικής και από εκεί ανακάλυψα ότι στο δήμο μου υπήρχε εθελοντική ομάδα δασοπυρόσβεσης. Με ανεξίτηλες στο μυαλό μου τις εικόνες από τις πυρκαγιές που έπληξαν ολόκληρη την Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου και του Υμηττού, τα καλοκαίρια του 2007, 2009 και 2011, είχα αναπτύξει ξεχωριστό σεβασμό και δέος απέναντι στο αντικείμενο της διάσωσης και της πυρόσβεσης από νεαρή ηλικία. Έτσι λοιπόν, μόλις διαπίστωσα ότι μπορώ να συνεισφέρω εθελοντικά σε αυτό το έργο, την επόμενη κιόλας μέρα υπέβαλα την αίτηση εγγραφής μου στην ομάδα. Από εκείνη την ημέρα μέχρι σήμερα, ο ζήλος μου για το αντικείμενο παραμένει αδιάβλητος, ωστόσο έχω συνειδητοποιήσει σε μεγάλο βαθμό την πραγματικότητα του εθελοντισμού στη χώρα μας.

Μου είναι αρκετά δύσκολο να θυμηθώ πόσες φορές έχω εισπράξει ερωτήσεις όπως “Θες να τρέχεις να καείς ενώ άλλοι πληρώνονται;”, ή  “Μα καλά, οι εθελοντές δεν πληρώνεστε;” (ακόμα αδυνατώ να βρω τη λογική σε αυτό). Φαντάζομαι όσοι είναι στο χώρο του εθελοντισμού έχουν βρεθεί σε αντίστοιχη θέση. Οι ερωτήσεις αυτού του επιπέδου όμως με έκαναν να αντιληφθώ καλύτερα ότι στην Ελλάδα ο εθελοντισμός για πολλούς συνεπάγεται εκμετάλλευση προς όφελος διαφόρων σκοπιμοτήτων, πολιτικών ή οικονομικών. Δεν αρνούμαι τις περιπτώσεις όπου ΜΚΟ και λοιπά εθελοντικά σωματεία καπηλεύτηκαν τον εθελοντισμό για να τρέξουν από πίσω αμύθητα ποσά. Άλλωστε υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για τα γεγονότα αυτά στο διαδίκτυο, στις οποίες έχουμε πρόσβαση όλοι. Επίσης δεν αρνούμαι την απαράδεκτη στάση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι στους εθελοντές των ολυμπιακών αγώνων του 2004, οι οποίοι κρατάνε ως ανάμνηση της προσφοράς τους απλά ένα μπλουζάκι με τον Φοίβο και την Αθηνά και την κοινή γνώμη να τους θεωρεί θύματα εκμετάλλευσης. Ωστόσο εδώ ξεκινάει η συζήτηση για το μεγαλείο της εθελοντικής προσφοράς και την ανάλογη ευθύνη της πολιτείας να στηρίζει τον θεσμό αυτό με κάθε δυνατό τρόπο.

Η εθελοντική εργασία προφανώς γίνεται -και πρέπει να γίνεται- αμισθί. Αποτελεί μία αυθόρμητη πράξη του ίδιου του πολίτη που επέλεξε να βοηθήσει σε ένα αντικείμενο, αποσκοπώντας στην βελτίωση του τρόπου ζωής του και της κοινωνίας στην οποία επιβιώνει. Δίκαια χαρακτηρίζεται από πολλούς ως μία από τα πιο ισχυρά ριζοσπαστικά κινήματα, καθώς, όπως είχα διαβάσει σε ένα άρθρο μίας υπαλλήλου του Πυροσβεστικού Σώματος, ο εθελοντής αμφισβητεί την παντοδυναμία του κρατικού μηχανισμού. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκει ο ίδιος άμεσα την αλλαγή που θέλει να δει στην κοινωνία σιωπηλά. Είναι προφανές ότι μία τέτοια στάση μπορεί να χαρακτηρίσει έναν πολίτη ο οποίος σέβεται σε βάθος τη Δημοκρατία, το μόνο πολίτευμα που κατοχυρώνει συνταγματικά την ατομική ελευθερία. Επειδή όμως κάθε ελευθερία ισοδυναμεί με μία υποχρέωση, ο εθελοντής αναγνωρίζει το δικό του μερίδιο ευθύνης απέναντι στη βελτίωση του τόπου του, είτε αυτό αφορά κεφάλαιο περιβαλλοντικό, είτε πολιτιστικό, είτε φιλανθρωπικό. 

Σε μία δημοκρατική κοινωνία είναι απαραίτητο να υπάρχει και ανάλογη αναγνώριση της εθελοντικής προσφοράς. Όλοι οι εθελοντές μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι η μόνη αμοιβή που επιδιώκουμε από την πολιτεία είναι η στήριξη του έργου μας έμπρακτα, όχι με τελετές βράβευσης των εθελοντικών ομάδων και με τιμητικούς επαίνους. Στην Ελλάδα η μέριμνα του κράτους για την ενίσχυση του έργου των εθελοντικών ομάδων παραμένει ελάχιστη έως ανύπαρκτη. Το γεγονός αυτό, λοιπόν, καθιστά για μένα αναμενόμενο οι περισσότερες εθελοντικές δράσεις να συνοδεύονται από οικονομικά ή και πολιτικά συμφέροντα. Είναι αρκετά θλιβερό το έργο των εθελοντών να παρεμποδίζεται από τοπικούς άρχοντες που αποσκοπούν στο περιστασιακό μικρό-συμφέρον και το κράτος να παραμένει αδρανές στο θέαμα αυτό. Ωστόσο αυτή είναι η πραγματικότητα με την οποία είμαστε αντιμέτωποι. Όταν ξεκίνησα το καλοκαίρι του 2017 στην ομάδα μου διαθέταμε 6 πυροσβεστικά οχήματα τα οποία επανδρωνόντουσαν συνεχώς καθ όλη την αντιπυρική περίοδο. Πέρυσι είχαμε ένα όχημα. Αυτή τη στιγμή κανένα. Η τύχη τους; Καθηλωμένα σε αμαξοστάσια δήμων.

Η κατάσταση αυτή όμως δεν πρέπει να κάνει τον κόσμο, και ειδικά εμάς τους νέους, να απομακρυνόμαστε από τον εθελοντισμό. Ανεξάρτητα από τη στάση της πολιτείας και των εμπλεκόμενων φορέων, οι οποίοι όπως γίνεται αντιληπτό πιο πολύ δυσκολεύουν το έργο μας παρά να το διευκολύνουν, το μεγαλείο της ανιδιοτελούς προσφοράς κρύβεται σε μεμονωμένες στιγμές. Βρίσκεται πίσω από το χαμόγελο ενός εγκαταλελειμμένου παιδιού που θα παίξεις μαζί του στο Παίδων, κάτω από το ευχαριστώ του μοτοσικλετιστή που του έκανες πρώτες βοήθειες μέχρι να έρθει το ασθενοφόρο, κρυμμένο στη βόλτα σου στο δάσος που τρέξατε κάποτε με τους συναδέλφους σου να μην καεί, ακόμη και στο βλέμμα του αδέσποτου που φρόντισες να βρει ένα ζεστό σπίτι. Οι στιγμές αυτές δεν μπορούν να εξαγοραστούν από κανέναν και δεν έχει δικαίωμα να σε κρίνει κανείς, όταν εσύ επιδίωξες ανιδιοτελώς την πραγμάτωσή τους. 

Είναι σπουδαίο ένας άνθρωπος να βιώνει τα αισθήματα που συνοδεύουν τις παραπάνω εικόνες. Ακόμη πιο σπουδαίο να τα εισπράττουμε εμείς οι νέοι. Καλώ, λοιπόν, όσους επιδιώκουν την αλλαγή προς το καλύτερο σε κάθε τομέα, να επενδύσουν το διαθέσιμο χρόνο τους στον εθελοντισμό. Και όσοι ασχοληθείτε, θα διαπιστώσετε κάποια στιγμή ότι αυτός ο χρόνος δεν πήγε ποτέ χαμένος.

Νίκος Δέδες, Τμήμα Κτηνιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, 1ο έτος